Republika Cypru, której absolutnym priorytetem polityki gospodarczej jest utrzymania niskiej stopy bezrobocia, nie wprowadziła jednak żadnych restrykcji ani okresów przejściowych odnoszących się do ruchu osobowego z krajów rozszerzonej UE po 1.05.2004 roku. Potrzeba przygotowania się gospodarki Cypru do nowej sytuacji w zakresie rynku pracy wynika z roli „importowanej” siły roboczej w gospodarce Cypru. Trudno jest określić wielkość i głębokość popytu rynku cypryjskiego na polskich pracowników — wstępne szacunki wskazują że na Cyprze mogłoby znaleźć zatrudnienie rocznie ok. 2 tys. osób z Polski (nie wliczając w to pracowników sezonowych w sektorze hotelowym, gastronomii i turystyce) w takich zawodach jak technicy różnych specjalności (przemysł), inżynierowie, majstrowie i robotnicy budowlani różnych specjalności, cieśle, glazurnicy, hydraulicy, spawacze, kierowcy autobusów, pracownicy hoteli i restauracji (sezonowe), pielęgniarki, architekci, analitycy chemiczni, operatorzy maszyn, elektrycy i inni. Istnieje bardzo duże zapotrzebowanie na pracowników pomocniczych w hotelarstwie i gastronomii. Na ogół wymagana jest przynajmniej podstawowa znajomość angielskiego.

Z dniem 1.05.2004 władze Cypru wdrożyły w pełni unijną zasadę swobodnego przepływu osób co w konsekwencji oznacza możliwość swobodnego poszukiwania i podejmowania pracy przez obywateli polskich w Republice Cypru (grecka część wyspy) Obywatele polscy mogą być zatrudniani na Cyprze na ogólnych zasadach obowiązujących także Cypryjczyków tj. bez żadnych ograniczeń (oczywiście z uwzględnieniem ogólnie obowiązujących w ramach Unii Europejskiej zasad), limitów i przepisów dyskryminujących. Ogólne zasady pobytu i zatrudnienia na Cyprze dla obywateli polskich (i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego) według obowiązujących obecnie przepisów cypryjskich są następujące:

— obywatele polscy (i EOG) mają prawo wjazdu na Cypr na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. Przy wjeździe nie ma żadnego obowiązku rejestracji pobytu.
— osoby, które mają zamiar pozostać na wyspie i podejmują tutaj pracę muszą uzyskać określone zezwolenia i dokumenty oraz podjąć następujące działania:

1.  po podjęciu decyzji o dłuższym (niż turystyczne) pozostaniu na Cyprze — udać się na najbliższy posterunek policji i uzyskać tam Zaświadczenie Rejestracji Pobytu dla Obcokrajowców (Aliens Residence Certificate). Zaświadczenia takie wydawane są po uprzednim wypełnieniu odpowiedniego wniosku  (formularze  dostępne  na posterunkach)  a jego  uzyskanie jest formalnością i nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi wymaganiami (aczkolwiek   obowiązuje   opłata   administracyjna   w   łącznej   wysokości   25 ŁCYP). W większości przypadków rejestrację taką załatwia pracodawca, należy jednak pamiętać, ze  formalnie obowiązek zgłoszenia  spływa na pracownika-cudzoziemca i to on powinien dopilnować spełnienia tej formalności.

2. po znalezieniu pracy i (czyli po podpisaniu właściwej umowy/kontraktu pracy) fakt ten należy zarejestrować w odpowiednim departamencie Ministerstwa Pracy i uzyskać poprzez lokalne (najbliższe miejsca pobytu) Biuro Pracy (District Labour Office) — numer ubezpieczenia społecznego {social Insurance number) — czynności te na ogół dokonywane są przez pracodawców gdyż są one elementem legalizacji zatrudnienia — jednak również i w tym przypadku jak najszybsze załatwienie w/w spraw leży w żywotnym interesie pracownika — obcokrajowca.
3.  w przypadku, gdy obywatel polski zdecydował się na pozostanie na Cyprze (powyżej 3 miesięcy) należy złożyć odpowiedni wniosek do Civil Regist-ration and Migration Departament (lub do Wydziału Imigracyjnego w lokalnym posterunku policji) w celu uzyskania prawa pobytu (residence permit). Wniosek musi być złożony (pod karą grzywny) przed upływem wyżej wymienionego trzy-miesięcznego terminu pobytu na Cyprze.

W celu złożenia wniosku o uzyskanie prawa pobytu (residence permit), obywatel polski powinien udać się osobiście do jednej z w/w instytucji (np. na najbliższy swojego miejsca zamieszkania posterunek policji) i tam przedłożyć następujące dokumenty:

•  prawidłowo wypełniony formularz (wniosek) aplikacyjny (formularze takie dostępne  są w każdym Wydziale  Imigracyjnym na posterunkach policji). Należy zwrócić uwagę, ze formularze różnią się nieco w zależności   od  kategorii  pobytu  o jaką  ubiega  się  obcokrajowiec   (pobyt w związku z zatrudnieniem, samozatrudnienie, emerytura, studia i nauka itp.)
•  ważny paszport lub dowód osobisty
•  2 zdjęcia
•  zaświadczenie wystawione przez pracodawcę (lub umowę o pracę) potwierdzające fakt zatrudnienia i opatrzone pieczęcią Departamentu Pracy (Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych). Pracodawcy mają do dyspozycji standardowy wzór takiego zaświadczenia — musi ono być wypełnione i podpisane przez pracodawcę.
•  Wnieść opłatę w wysokości 5 ŁCYP

Decyzja o prawie pobytu (residence permit) wydawana jest najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od daty złożenia wniosku. Prawo pobytu wydawane jest na okres pięciu lat i będzie automatycznie przedłużane w miarę potrzeby i okoliczności.
Pracę można podjąć w trakcie załatwiania powyższych formalności (nie trzeba czekać na koniec procedury wydawania zgody na pobyt stały).

Dodatkowe informacje na powyższy temat można uzyskać (w języku angielskim)
pod numerem telefonu:
+357 22804401 lub
+357 22804405
lub pod adresem e-mailowym
migration@crmd.moi.gov.cy
Jak wynika z powyższych zasad, obywatel polski (poza formułą samozatrud-nienia) powinien podejmować pracę na Cyprze na podstawie podpisanej z pracodawcą odpowiedniej umowy o świadczenie pracy (kontraktu) — pisemna umowa poza wszystkimi aspektami prawnymi, regulującymi stosunki pracodawca — pracownik, jest podstawowym dokumentem do uzyskania prawa pobytu.

Przedłożenie pracownikowi umowy/kontraktu pracy, w której zawarte są podstawowe obowiązki i prawa stron jest absolutnie wymagane przez cypryjskie prawo pracy.  Pracodawcy nie dopełniający tego obowiązku narażają się na dotkliwe kary finansowe i administracyjne. W przypadku niewywiązywania się pracodawcy z ww. obowiązku należy zgłosić skargę do następującej instytucji administracji cypryjskiej: Director of Industrial Sernice, tel.+357 22401695, e-mail:info@dlr.mlsi.gov.cy

Bez żadnych ograniczeń dyskryminujących (tzn. na takich samych zasadach jak obywatele cypryjscy) możliwe też będzie podejmowanie przez Polaków na Cyprze działalności gospodarczej w ramach tzw. samozatrudnienia. W takim przypadku należy zgłosić zamiar prowadzenia określonej działalności w odpowiedniej komórce resortu pracy (rejestracja) oraz zwrócić się do Departamentu Ubezpieczeń Społecznych (Social Insurance Dept.) o nadanie odpowiedniego numeru ubezpieczania społecznego. Resort pracy przy rejestracji wniosku udziela formalnie zgody na prowadzenie działalności w ramach samozatrudnienia na okres 5-ciu lat (to samo dotyczy obywateli cypryjskich) po tym terminie — w razie kontynuacji działalności, zgoda będzie automatycznie przedłużana. Zgoda jw. stanowi podstawę do uzyskanie prawa pobytu na Cyprze według procedury jak opisano powyżej.

Zgodnie z cypryjskim prawem warunki zatrudnienia (zwłaszcza płacowe) pracowników uzgadnianie są bądź bezpośrednio pomiędzy pracodawcą i pracobiorcą (w takim przypadku warunki dla obcokrajowców nie mogą być dyskryminacyjne i różnić się od warunków oferowanych obywatelom cypryjskim) bądź oparte są na zbiorowych porozumieniach podpisanych pomiędzy pracodawcami a branżowymi związkami zawodowymi (dotyczy to na przykład zatrudnienia w hotelarstwie i gastronomii, którego warunki są ściśle określone w umowie zbiorowej). Dla niektórych zawodów płace minimalne określane są obowiązującymi przepisami. O przestrzeganie tych zasad dba zarówno resort pracy (Departament Pracy) jak i cypryjskie związki zawodowe kontrolujące warunki umów o pracę. Do nich można się też zgłaszać z uzasadnionymi skargami i zażaleniami na niedotrzymywanie warunków zatrudnienia przez pracodawcę. W przypadku, kiedy firma zatrudniająca obcokrajowców zapewnia im lokum i wyżywienie — wynagrodzenie pieniężne obcokrajowca może być obniżone.

Należy tez pamiętać, ze na Cyprze nie ma powszechnie obowiązującego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Publiczna służba zdrowia dostępna jest bezpłatnie dla niektórych grup pracowniczych (pracownicy służby cywilnej) oraz dla osób o najniższych dochodach (do 9000 LCYP rocznie) Członkowie związków zawodowych korzystają najczęściej z własnych, związkowych systemów ubezpieczeń — dlatego tez w niektórych przypadkach (gdy pracodawca nie bierze na siebie kosztów opieki zdrowotnej) warto rozważyć członkostwo w związku zawodowym danej branży.

Gdzie szukać informacji o pracy na Cyprze?
W Polsce:
— W terytorialnych Urzędach Pracy w całej Polsce — z inicjatywy Ministerstwa Gospodarki  i  Pracy,  które  nawiązało  robocze  kontakty z  Cypryjską Izbą Przemysłowo-Handlową i cypryjskim Ministerstwem Pracy część ofert pracy z Cypru przekazywana jest do terytorialnych Urzędów Pracy na terenie całej Polski.
— W agencjach pośrednictwa pracy posiadających licencję MGPiP na prowadzenie pośrednictwa do pracy za granicą. Lista tych agencji znajduje się na stronach internetowych MGPiPS:www.praca.gov.pl. Szereg z nich posiada już rozwinięte kontakty z rynkiem cypryjskim, a ich ogłoszenia można znaleźć w polskiej prasie.

Na Cyprze:
— W ogłoszeniach zamieszczanych w ogólnokrajowej prasie cypryjskiej, w takich gazetach takich jak: PHILELEFTHEROS (jęz. grecki) www.phileleft-heros.com — wydanie sobotnie i środowe z specjalnym dodatkiem poświeconym pracy; CYPRUS MAIŁ (jęz. angielski) www.cyprus-mail.com; CYPRUS WEEKLY (jęz. angielski) www.cyprusweekly.com.cy
— Poprzez Publiczny Serwis Zatrudnienia — obywatel polski przebywający już na Cyprze może zarejestrować  się w dowolnym Lokalnym Biurze Pracy (District Labour Office), okazując paszport lub dowód osobisty oraz Zaświadczenie Rejestracji Pobytu — patrz wyżej) wraz z dokumentacją (o ile posiada) poświadczającą posiadanie określonych kwalifikacji. W najbliższym czasie planowane jest uruchomienie internetowego serwisu wolnych miejsc pracy. Lokalne Biuro Pracy powinno pomagać w znalezieniu odpowiedniego miejsca pracy — są one też najlepszym adresatem ewentualnych skarg pracowniczych. Poniżej  podajemy dane  adresowe  Lokalnych  Biur Pracy w największych miastach Cypru:
• Nicosia: Kiniras str., 1102 Nicosia, tel.: +357 22303555, e-mail: dlonic@dl.mlsi.gov.cy
•  Limassol: 80 Franklin Roosevelt Ave. tel.: +357 25804400
e-mail: dlolim@dl.mlsi.gov.cy
•  Larnaca/Famagusta: Filiou Tsigaridi, 6023 Lamaca, tel.: +357 24304134
•  Pafos: 1, Filikis Eterias str., 8047 Pafos, tel.: +357 26306230

— W cypryjskich agencjach pośrednictwa pracy. Na Cyprze rozwinięty jest szeroko system agencji pośrednictwa pracy, które często na zasadzie długoletnich kontaktów współpracują z poszczególnymi większymi pracodawcami (np. sieciami hotelowymi, czy gastronomicznymi). Agencje te funkcjonują w oparciu o ustawę z 1997r (Employment Agencies Law) i muszą posiadać ważną licencję wydaną przez cypryjskie Ministerstwo Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Większość agencji zrzeszona jest w stowarzyszeniu branżowym funkcjonującym pod egidą Cypryjskiej Izby Przemysłu i Handlu. Szereg agencji cypryjskich nawiązało już kontakty z polskimi partnerami jw. Większość cypryjskich agencji posiada własne strony internetowe z odpowiednimi bazami danych ofert pracy. Niestety brak jest strony internetowej z adresami cypryjskich agencji pośrednictwa — należy je wyszukiwać indywidualnie. Agencje — zgodnie z obowiązującym prawem powinny oferować swe usługi dla osób poszukujących pracy bezpłatnie. W kontrakcie (umowie) o pracę, agencja występuje najczęściej jako tzw. świadek (witness) — podpisanie umowy przez agencje nie zwalnia z tego obowiązku pracodawcy.

Przykład ostatnich miesięcy wskazuje jednak na to, że nie wszystkie (nawet te licencjonowane) agencje postępują zgodnie z przepisami i podjętymi zobowiązaniami — dlatego należy starać się dotrzeć do agencji dużych, mających referencje, o renomowanej pozycji. Ewentualne skargi na działalność cypryjskich agencji pośrednictwa pracy można kierować do biura Dyrektora Departamentu Pracy (w Ministerstwie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) tel.+357 22400802, adres e-mailowy: director@dlr.mlsi.gov.cy

EURES
Oczekuje się, ze do końca czerwca 2004 roku Cypr zostanie podłączony do ogólnoeuropejskiego serwisu EURES (European Employment Service Network) poprzez który można będzie łatwo wyszukiwać oferty zatrudnienia jak również uzyskiwać informacje na temat warunków życia i pracy na Cyprze.

Informacje dodatkowe
— Językiem, którego podstawowa choćby znajomość jest przeważnie wymagana przez pracodawców jest język angielski (oczywiście nie dotyczy to wszystkich przypadków  i zawodów).  Bez podstawowej  znajomości  angielskiego trudno jednak się poruszać i znacznie utrudnione jest dochodzenie swoich praw pracowniczych.
— Oprócz indywidualnych umów o pracę na Cyprze stosowane są w niektórych zawodach i branżach (hotelarstwo, przemysły tzw. rozrywkowe) tzw. umowy kolektywne  (zawierane  ramowo przez związki  zawodowe  i  grupy  pracodawców).
Są one z reguły bardziej restrykcyjne dla pracodawców i korzystniejsze dla pracowników. Umowy te regulują wszystkie istotniejsze warunki pracy i płacy w danej branży i w zasadzie pracodawcy nie mogą ich dowolnie zmieniać. Na straży przestrzegania przez pracodawców ww. umów stoją branżowe związki zawodowe, do których można zgłaszać wszelkie skargi związane z warunkami zatrudnienia niezgodnymi z ww. układami zbiorowymi.
— Każdy pracodawca ma obowiązek ustalenia i wręczenia pracownikowi w formie pisemnej warunków zatrudnienia (pracy i płacy).
— Okres wypowiedzenia warunków pracy zależy od umownego systemu wynagradzania: dla pracowników opłacanych w cyklu miesięcznym — okres wypowiedzenia wynosi jeden miesiąc, dla pracowników wynagradzanych w cyklu tygodniowym — jeden tydzień.
— Zgodnie  z obowiązującymi przepisami,  na Cyprze  obowiązuje  zasadniczo 40 godz.  tydzień pracy  (maksymalnie  do 48  godz./tydzień)  w przyjętym okresie rozliczeniowym (sektorowe umowy branżowe mogą się różnić co do podstawowego wymiaru czasy pracy). Przekroczenie (na żądanie pracodawcy) wymiaru łącznego czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym jest podstawą do naliczania nadgodzin (o ile nie jest kompensowane równoważnie dniami wolnym od pracy). Okres rozliczeniowy może obejmować maksimum 4 miesiące.
— W przypadku zamiaru wystąpienia z jakimkolwiek roszczeniem pracowniczym nie należy zasadniczo porzucać miejsca pracy, do którego roszczenie się odnosi przed jego zgłoszeniem do odpowiednich adresatów. Oprócz skarg wnoszonych  do  ww.   instytucji  państwowych  (Ministerstwa  Pracy  i jego agend) można je wnosić również do związków zawodowych (niewłaściwe warunki  pracy,  niewywiązywanie  się  pracodawcy  z  swoich  obowiązków, niewłaściwe wynagrodzenie za nadgodziny, niewłaściwe postępowanie, wymuszanie świadczeń itp.).I tak np. skargi i uwagi dotyczące warunków zatrudnienia w branży hotelarskiej i gastronomicznej można zgłaszać do Związku   Zawodowego   Pracowników   Hotelowych   i   Ośrodków   Rozrywkowych (PEO) można w tych sprawach zgłaszać do ich biur w: Nikozji — tel 22866400 Limassol — tel.25371532 Larnaka — tel.24652359 Patos — tel.26932144 Paralimni (Aya Napa) — tel.23821940
— Obowiązkową składkę na ubezpieczenie społeczne (Social Insurance) wnosi zarówno pracodawca i pracownik — w wysokości po 6,3% każdy od kwoty całkowitego wynagrodzenia pracownika (razem składka wynosi 16,6% z czego 4% wnosi państwo).
— W przypadku działalności na zasadzie samozatrudnienia- składka na ubezpieczenie  społeczne wynosi   11,6% od minimalnego dochodu określonego w przepisach dla danego typu działalności.
— Zasadnicza stawka VAT wynosi na Cyprze 15%.
— Osoby (rezydenci) których całkowity dochód osiągnięty na Cyprze w 2004 r. nie przekroczy kwoty  10.000 ŁCYP (ok. 20.000 USD) są zwolnione całkowicie z podatku dochodowego PIT, po przekroczeniu tej  kwoty stawka podatku dochodowego wynosi odpowiednio 20,25 i 30% dla kolejnych progów co 5000 ŁCYP.
— Od 1.05.2004 nie ma dla obywateli polskich żądanych ograniczeń związanych z zakładaniem przedsiębiorstw.
— Od 1.05.2004 znika szereg restrykcji dotyczących zakupu ziemi. W dalszym ciągu obywatel polski kupić może tylko jedną działkę/dom/mieszkanie — do celów prywatnych — nie trzeba jednak ubiegać się już o żadne zezwolenia. Nie ma tez żadnych ograniczeń dla zakupu ziemi lub budynków dla celów inwestycyjnych — zakupów tych może dokonywać założona przez naszego obywatela cypryjska firma. Pewne restrykcje zostaną utrzymane jedynie dla firm „deweloperskich” — kapitał cypryjski będzie musiał być w nich dominujący (powyżej 51%).

Informacje na temat zatrudnienia Polaków na Cyprze znaleźć można na stronie internetowej Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP www.wehcypr.org.cy

Można również skorzystać ze strony Polonii cypryjskiej, na której znajduje się wiele pomocnych informacji dla poszukujących pracy: http://leonardo.spider-net.net/Populus/8123